Effenen recente wetswijzigingen het pad richting een onafhankelijk en effectief toezicht op de Belgische gevangenissen?

Artikel uit Fatik, editie april-mei-juni 2019, door An-Sofie Vanhouche en Olivia Nederlandt

Op 24 april 2019 kreeg de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) vorm. Ten vroegste in september zullen ook de Commissies van Toezicht (CvT) een hervorming ondergaan en vanaf 2020 starten de nieuwe klachtencommissies. Deze langverwachte ontwikkelingen beogen het toezicht op detentie te versterken en het klachtrecht voor gedetineerden eindelijk in te voeren. Deze aanpassingen vormen een fundamentele bouwsteen om de rechtspositie van gedetineerden te waarborgen. Dit artikel bespreekt deze nieuwe ontwikkelingen en plaatst ze in een historische en internationale context.

De wijzigingen die er nu aankomen zijn het resultaat van een langdurig proces. In 2003 zagen de Commissies van Toezicht het licht. Ervoor voerden de bestuurscommissies het toezicht uit op de Belgische gevangenissen. Deze bestuurscommissies bestonden uit ‘notabelen’ die uiteenlopende taken opnamen zoals inspectie, toezicht, adviesverlening en besluitvormingen over het gevangenisregime. Hun werkzaamheden concentreerden zich voornamelijk rond de adviesbevoegdheid waardoor hun toezichtsfunctie naar de achtergrond verdween. Deze konden ook op weinig vertrouwen van de gedetineerden rekenen. Het Europees Comité voor de Preventie van Folteringen Onmenselijke of Vernederende Behandelingof Bestraffing (CPT) benadrukte in zijn rapporten meermaals het gebrek aan onafhankelijk toezicht en controle in België. Bovendien bemerkte het CPT meermaals dat er geen formele klachtenprocedure bestond voor gedetineerden en adviseerde het de Belgische overheid al in 1993 om een effectief klachtrecht voor gedetineerden te ontwikkelen.

Bestaande vormen van toezicht en beklag konden de interne rechtspositie van gedetineerden niet vrijwaren. Er was vooral nood aan een laagdrempelige en kosteloze klachtenprocedure waarbij rekening werd gehouden met de eigenheid van de gevangenis. Om aan deze noodzaak tegemoet te komen, stelde de commissie Dupont voor om de CTRG op federaal niveau op te richten. In elke gevangenis diende bovendien een CvT te werken waarbinnen een klachtencommissie zou bestaan. gaan. Deze visie kreeg vorm binnen de Wet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden (hierna de Basiswet). Maar nog voor de Basiswet in 2005 gestemd werd, schafte toenmalige minister van Justitie Verwilghen de bestuurscommissies in 2003 af en richtte bij koninklijk besluit de CTRG en CvT’s op. Deze organen werden niet opgericht zoals voorgesteld door de commissie Dupont. Zo was er onder andere geen klachtencommissie aanwezig.

Bij haar aantreden in 2014 beloofde de federale regering om werk te maken van de invoering van de Basiswet. In het regeerakkoord van 9 oktober 2014 stond vooropgesteld dat alle artikelen van de Basiswet in werking zouden treden (na het doorvoeren van enkele aanpassingen). Minister van Justitie Koen Geens concretiseerde dit verder in zijn Justitieplan door een onafhankelijk toezicht op gevangenissen te garanderen. Dit zou hij verwezenlijken door de CTRGen CvT’s niet meer onder te brengen bij de FOD Justitie maar bij de Kamer van volksvertegenwoordigers. Het regeerakkoord vermeldde bovendien dat er werd overwogen om het formeel klachtrecht voor gedetineerden in te voeren.

Uiteindelijk zijn de doorgevoerde aanpassingen de volgende: vanaf januari (maar in de praktijk eind april) 2019 de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) opgericht bij de kamer van volksvertegenwoordigers, september 2019 de hervormde Commissie van Toezicht (CvT) die in iedere gevangenis wordt opgericht door de CTRG en in april 2020 de klachtencommissies.

Dit artikel heeft verder aandacht voor enkele thema’s die een invloed kunnen hebben op het toezicht op detentie namelijk de oprichting van de penitentiaire beleidsraad en de ratificatie van het facultatief Protocol bij het Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing van de Verenigde Naties (OPCAT). Ook hoe een intern inspectiemechanisme in de toekomst vorm zal krijgen en de manier waarop dit kan interageren met het extern toezicht, wordt besproken.

Geïnteresseerd in de details, de kansen en bedenkingen inzake, vraag het volledig artikel aan bij Klasbak (bieke@klasbak.net).

Geïnteresseerd in een functie bij de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, surf dan naar volgende link.

Effenen recente wetswijzigingen het pad richting een onafhankelijk en effectief toezicht op de Belgische gevangenissen?

Programma studiedag 'Leren in detentie'

Event

28 augustus 2023

Effenen recente wetswijzigingen het pad richting een onafhankelijk en effectief toezicht op de Belgische gevangenissen?

Deel met je vrienden:

Programma studiedag 'Leren in detentie'

ICPA-conferentie oktober 2023

Volg mee: ICT-les in de gevangenis

Interview Elieze Termote - ESF-onderzoek in Haren en Dendermonde

Save the date: studiedag 'leren in detentie'

Levenslang leren in detentie: een getuigenis

Webinar DIALOOG: verslag

Maak kennis met Tannekin en Zara

Klasbak publicatie: levenslang leren in detentie

Lesgevers in de gevangenis aan het woord

Nationale Conferentie Gevangeniswezen 2022

Books Behind Bars

Vrijwilliger kinderbezoek Ruiselede

Klasbak op zoek naar versterking

In de kijker: Klasbak event

Ouderen achter de muren in beweging

Op bezoek in Istanbul

Door de lens van fotograaf Eddy

Subsidie voor onderwijscoördinatie

Een gelezen boek is wat waard

De kracht van afstandsonderwijs

Tentoonstelling: Breek uit je hoofd

ESF bevestigt het vertrouwen in de LIO-projecten

Drie nieuwe gezichten bij Klasbak

Uitwisseling over de rol van muziek in detentie

Webinar: international good practice in prison education

Wetenschapscafé project Brug Binnen Buiten

Theatervoorstelling 'Justine'

Ouderen in de gevangenis: hoe kunnen we daar aandacht voor hebben?

Dubbele straf voor niet-Belgische gedetineerden

Rescaled livestream: Wanted political support for detention houses!

Stand van zaken in de gevangenissen vanuit de onderwijshoek

Onderwijscoördinator voor Leuven-Centraal en Leuven-Hulp gezocht (bepaalde duur)

Uitgewerkt - 29 april (19u30)

Belgische Staat opnieuw veroordeeld wegens slechte leefomstandigheden in gevangenis

Groeien achter de muren.

Vacature Stafmedewerker Schuldhulpverlening

Vrijwilligers in de gevangenis

Schrijf je nu in voor de bakbreaks

Examens VCA in de gevangenis

Europese Dag van het Slachtoffer

Kunnen gevangenen toegang tot internet eisen?

Meer geld voor cursussen conflictbeheersing voor gedetineerden

Klasbak heeft een nieuw beleidsplan 2021-2023

Dankbrief van ouders aan de gevangenis

Nieuw beleidsplan Klasbak 2021-2024

Een pareltje in zwart/wit- Fototentoonstelling Gevangenispersoneel in Merksplas

Review Docu 'College behind bars' - How education can unlock prisoners' potential

De impact van educatie in de gevangenis

Medewerking mensen op het terrein voor nieuw plannen Justitie

Zoom-lessen voor gedetineerden in de UK

Welkom Kasper, de nieuwe stagiair van Klasbak

Bakbreaks: Klasbak en de VUB organiseren online ontmoetingen

Timeys, het bajesblad

Ouderschap. Zowel een stuwende kracht als een stoorzender in het desistanceproces van delinquenten.

Webinars educatie in de gevangenis (Unesco)

Onderzoek rond de unieke werking van 'Educatie achter buitenlandse tralies'

Free to code. Leren programmeren in de gevangenis

Nieuw agentschap Justitie

Update hulp- en dienstverlening in de gevangenis

Potential Unlocked. Werk tijdens en na detentie, hoe zit dat?

Smart prisons in Finland

Detentie als springplank naar leren.

3D Jail, printing the future (Erasmus+project)

Ouderenafdeling in de gevangenis van Merksplas gepland

Lifelong learning for all: A prisoner’s right to education

Leescelot: Samen Lezen in detentie

De wetenschap van de bestraffing, in de gevangenis

Warme attentie van het CORT voor de gedetineerden in Gent

Warm attentie van het CORT voor de gedetineerden in Gent

Vocvo is op zoek naar een onderwijscoördinator voor in de gevangenis (Brussel)

Corona in detentie door de ogen van de fotograaf

Groen en detentie

‘Van gevangenisstraf wordt niemand een beter mens’

Klasbak wordt EPALE-ambassadeur

Voorstelling project SAMEN (Snel, Alternatief, Maatwerk, Efficiënt en Nabij)

Opera Ballet Vlaanderen doet verbeelding leven in Antwerpse gevangenis

‘We houden te weinig rekening met de stem van mensen met detentie-ervaring’