Effenen recente wetswijzigingen het pad richting een onafhankelijk en effectief toezicht op de Belgische gevangenissen?

Artikel uit Fatik, editie april-mei-juni 2019, door An-Sofie Vanhouche en Olivia Nederlandt

Op 24 april 2019 kreeg de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) vorm. Ten vroegste in september zullen ook de Commissies van Toezicht (CvT) een hervorming ondergaan en vanaf 2020 starten de nieuwe klachtencommissies. Deze langverwachte ontwikkelingen beogen het toezicht op detentie te versterken en het klachtrecht voor gedetineerden eindelijk in te voeren. Deze aanpassingen vormen een fundamentele bouwsteen om de rechtspositie van gedetineerden te waarborgen. Dit artikel bespreekt deze nieuwe ontwikkelingen en plaatst ze in een historische en internationale context.

De wijzigingen die er nu aankomen zijn het resultaat van een langdurig proces. In 2003 zagen de Commissies van Toezicht het licht. Ervoor voerden de bestuurscommissies het toezicht uit op de Belgische gevangenissen. Deze bestuurscommissies bestonden uit ‘notabelen’ die uiteenlopende taken opnamen zoals inspectie, toezicht, adviesverlening en besluitvormingen over het gevangenisregime. Hun werkzaamheden concentreerden zich voornamelijk rond de adviesbevoegdheid waardoor hun toezichtsfunctie naar de achtergrond verdween. Deze konden ook op weinig vertrouwen van de gedetineerden rekenen. Het Europees Comité voor de Preventie van Folteringen Onmenselijke of Vernederende Behandelingof Bestraffing (CPT) benadrukte in zijn rapporten meermaals het gebrek aan onafhankelijk toezicht en controle in België. Bovendien bemerkte het CPT meermaals dat er geen formele klachtenprocedure bestond voor gedetineerden en adviseerde het de Belgische overheid al in 1993 om een effectief klachtrecht voor gedetineerden te ontwikkelen.

Bestaande vormen van toezicht en beklag konden de interne rechtspositie van gedetineerden niet vrijwaren. Er was vooral nood aan een laagdrempelige en kosteloze klachtenprocedure waarbij rekening werd gehouden met de eigenheid van de gevangenis. Om aan deze noodzaak tegemoet te komen, stelde de commissie Dupont voor om de CTRG op federaal niveau op te richten. In elke gevangenis diende bovendien een CvT te werken waarbinnen een klachtencommissie zou bestaan. gaan. Deze visie kreeg vorm binnen de Wet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden (hierna de Basiswet). Maar nog voor de Basiswet in 2005 gestemd werd, schafte toenmalige minister van Justitie Verwilghen de bestuurscommissies in 2003 af en richtte bij koninklijk besluit de CTRG en CvT’s op. Deze organen werden niet opgericht zoals voorgesteld door de commissie Dupont. Zo was er onder andere geen klachtencommissie aanwezig.

Bij haar aantreden in 2014 beloofde de federale regering om werk te maken van de invoering van de Basiswet. In het regeerakkoord van 9 oktober 2014 stond vooropgesteld dat alle artikelen van de Basiswet in werking zouden treden (na het doorvoeren van enkele aanpassingen). Minister van Justitie Koen Geens concretiseerde dit verder in zijn Justitieplan door een onafhankelijk toezicht op gevangenissen te garanderen. Dit zou hij verwezenlijken door de CTRGen CvT’s niet meer onder te brengen bij de FOD Justitie maar bij de Kamer van volksvertegenwoordigers. Het regeerakkoord vermeldde bovendien dat er werd overwogen om het formeel klachtrecht voor gedetineerden in te voeren.

Uiteindelijk zijn de doorgevoerde aanpassingen de volgende: vanaf januari (maar in de praktijk eind april) 2019 de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) opgericht bij de kamer van volksvertegenwoordigers, september 2019 de hervormde Commissie van Toezicht (CvT) die in iedere gevangenis wordt opgericht door de CTRG en in april 2020 de klachtencommissies.

Dit artikel heeft verder aandacht voor enkele thema’s die een invloed kunnen hebben op het toezicht op detentie namelijk de oprichting van de penitentiaire beleidsraad en de ratificatie van het facultatief Protocol bij het Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing van de Verenigde Naties (OPCAT). Ook hoe een intern inspectiemechanisme in de toekomst vorm zal krijgen en de manier waarop dit kan interageren met het extern toezicht, wordt besproken.

Geïnteresseerd in de details, de kansen en bedenkingen inzake, vraag het volledig artikel aan bij Klasbak (bieke@klasbak.net).

Geïnteresseerd in een functie bij de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, surf dan naar volgende link.

Effenen recente wetswijzigingen het pad richting een onafhankelijk en effectief toezicht op de Belgische gevangenissen?

Een lange gevangenisstraf dient tot niets als we niet aan de problematiek van de gedetineerden werken

Opiniestuk Luc Stas (VRT NWS)

Effenen recente wetswijzigingen het pad richting een onafhankelijk en effectief toezicht op de Belgische gevangenissen?

Deel met je vrienden:

Een lange gevangenisstraf dient tot niets als we niet aan de problematiek van de gedetineerden werken

Jonge mensen sluit je niet op in de gevangenis

Educatie achter buitenlandse tralies

Internet in de gevangenis: risico of opportuniteit?

Lessons from lockdown: how can prisons support education?

13 oktober Internationale dag van educatie in de gevangenis

'Potential Unlocked'

Breaking down barriers between prisoners and prison staff

Van gevangenis naar loopplankhuis

Toekomstdag Klasbak 9 oktober 2020 (9u30-12u) online

Een nieuwe regering, een nieuwe minister van justitie

“My surprisingly friendly post-prison life”

Moderator vzw is op een zoek naar een "Coördinator financieel-administratief beleid"

Educatie achter buitenlandse tralies: evaluatieonderzoek

Leefcoaches Transitiehuis | Mechelen

Epale community conference

De coronacrisis als momentum voor het gevangeniswezen?

Participation and learning in detention (PALD)

De gevangenisstraf als doorleefde realiteit, een vak apart

Studienamiddag "Radicalisering" Maandag 30 november 2020, 13u tot 17u

Inner and outer rehabilitation

De uitdagingen van mensen op het gebied van digitale inclusie in Finse gevangenissen

Krachtig Thuis: ervaringen en inzichten van en met naasten van gedetineerden

SkillHUBS

Herstel de relatie tussen gedetineerde ouder en kind – juist nu

Aanbeveling van de Raad van Europa CM / Rec (2018)5 over kinderen met gedetineerde ouders

Hulpverlener Begeleiding Justitieel Welzijnswerk Brugge (CAW)

Wetboek strafrecht - 41e, herziene uitgave

Waarom is levenslang niet levenslang?

Taalmaatjes in de Nederlandse gevangenissen

EPEA Vacant Positions

Update toolbox: internationalisering verankeren in de volwasseneneducatie. Jouw mening is broodnodig!

Al doende leert men. Buddy project Mechelen.

Prisoner-university partnerships in lock down

Interuniversitaire postacademische vorming Forensische psychiatrie en psychologie

Vier Belgen op tien riskeren digitale uitsluiting

How Can We Help the Children of Incarcerated Parents?

Epale - Elektronisch platform voor volwasseneneducatie in Europa

Juveniles and Young Adults in Prison & Probation Reminder - Call for Papers (1-2 dec '20)

De Rode Antraciet zoekt sportlesgevers voor de hulpgevangenis van Leuven

Sport als aandachtspunt in de nazorg voor (ex-)gedetineerden

Groen & Detentie

Radio Begijnenstraat met drie generaties geïnterneerden tijdens de lock down

August edition of the 2020 EPEA Newsletter

Smart Prison: the preliminary development process of digital self-services in Finnish prisons

Vacature Grant Holder Manager

Liedjes over mededogen voor misdadigers (Radio 1, De Zomer van 2020)

Wat een sportfederatiewerker aan sociaal werkers kan leren. Over boksen in de gevangenis en meer.

Future of Prison Education, SkillHUBS leads the way

Onderwijs in 'De Huizen'

Back to life

De gevangenisbibliotheek in Nederland

Europris newsflash

Transitiehuis Mechelen zoekt een leefcoach

Opvolgings- en uitdiepingsrapport - Naar een betere aanpak van seksueel geweld

'Ik zal de wereld nooit meer zien' van Ahmet Altan

European Prison Education Association (EPEA)

Hoe gevangenisbibliotheken een belangrijke rol spelen bij rehabilitatie

Themanummer Fatik 'Strafuitvoering in tijden van corona'

Meer sancties en maatregelen toegepast zonder vrijheidsberoving

Erasmus Accreditation call launched: a new opportunity for adult learning and VET providers!

Matthias Schoenaerts in de bres voor kleinschalige detentie

Europris

Operatie afstandsonderwijs in drie Kempense gevangenissen; een terugblik

De re-integratie officier ‘pilot’ in Dordrecht

De (on)toereikendheid van het hulp-en dienstverleningsaanbod in Vlaanderen voor kinderen van (ex-)gedetineerden

Zes gevangenen uit Leuven-Centraal stappen naar de rechter om online les te kunnen volgen

EPEA Webinar op 11 juni van 20u - 21u

Europris Call for paper

Coronavirus legt problemen in gevangenissen bloot

Bezoek in de gevangenis opnieuw welkom

De Vocvo Infotheek doet de boeken toe

Webinar EPEA, 28 Mei van 20u tot 21u

European Forum For Restorative Justice: oproep verhalen en getuigenissen

European Forum For Restorative Justice: Register voor gekwalificeerde trainers in herstelrecht

Wanneer je kot een cel is

‘Operatie Afstandsonderwijs’ in de gevangenissen van Turnhout, Merksplas en Wortel

Gedetineerden met leervragen worden op weg geholpen via 0800-nummer