Effenen recente wetswijzigingen het pad richting een onafhankelijk en effectief toezicht op de Belgische gevangenissen?
Artikel uit Fatik, editie april-mei-juni 2019, door An-Sofie Vanhouche en Olivia Nederlandt
Op 24 april 2019 kreeg de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) vorm. Ten vroegste in september zullen ook de Commissies van Toezicht (CvT) een hervorming ondergaan en vanaf 2020 starten de nieuwe klachtencommissies. Deze langverwachte ontwikkelingen beogen het toezicht op detentie te versterken en het klachtrecht voor gedetineerden eindelijk in te voeren. Deze aanpassingen vormen een fundamentele bouwsteen om de rechtspositie van gedetineerden te waarborgen. Dit artikel bespreekt deze nieuwe ontwikkelingen en plaatst ze in een historische en internationale context.
Op 24 april 2019 kreeg de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) vorm. Ten vroegste in september zullen ook de Commissies van Toezicht (CvT) een hervorming ondergaan en vanaf 2020 starten de nieuwe klachtencommissies. Deze langverwachte ontwikkelingen beogen het toezicht op detentie te versterken en het klachtrecht voor gedetineerden eindelijk in te voeren. Deze aanpassingen vormen een fundamentele bouwsteen om de rechtspositie van gedetineerden te waarborgen. Dit artikel bespreekt deze nieuwe ontwikkelingen en plaatst ze in een historische en internationale context.
De wijzigingen die er nu aankomen zijn het resultaat van een langdurig proces. In 2003 zagen de Commissies van Toezicht het licht. Ervoor voerden de bestuurscommissies het toezicht uit op de Belgische gevangenissen. Deze bestuurscommissies bestonden uit ‘notabelen’ die uiteenlopende taken opnamen zoals inspectie, toezicht, adviesverlening en besluitvormingen over het gevangenisregime. Hun werkzaamheden concentreerden zich voornamelijk rond de adviesbevoegdheid waardoor hun toezichtsfunctie naar de achtergrond verdween. Deze konden ook op weinig vertrouwen van de gedetineerden rekenen. Het Europees Comité voor de Preventie van Folteringen Onmenselijke of Vernederende Behandelingof Bestraffing (CPT) benadrukte in zijn rapporten meermaals het gebrek aan onafhankelijk toezicht en controle in België. Bovendien bemerkte het CPT meermaals dat er geen formele klachtenprocedure bestond voor gedetineerden en adviseerde het de Belgische overheid al in 1993 om een effectief klachtrecht voor gedetineerden te ontwikkelen.
Bestaande vormen van toezicht en beklag konden de interne rechtspositie van gedetineerden niet vrijwaren. Er was vooral nood aan een laagdrempelige en kosteloze klachtenprocedure waarbij rekening werd gehouden met de eigenheid van de gevangenis. Om aan deze noodzaak tegemoet te komen, stelde de commissie Dupont voor om de CTRG op federaal niveau op te richten. In elke gevangenis diende bovendien een CvT te werken waarbinnen een klachtencommissie zou bestaan. gaan. Deze visie kreeg vorm binnen de Wet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden (hierna de Basiswet). Maar nog voor de Basiswet in 2005 gestemd werd, schafte toenmalige minister van Justitie Verwilghen de bestuurscommissies in 2003 af en richtte bij koninklijk besluit de CTRG en CvT’s op. Deze organen werden niet opgericht zoals voorgesteld door de commissie Dupont. Zo was er onder andere geen klachtencommissie aanwezig.
Bij haar aantreden in 2014 beloofde de federale regering om werk te maken van de invoering van de Basiswet. In het regeerakkoord van 9 oktober 2014 stond vooropgesteld dat alle artikelen van de Basiswet in werking zouden treden (na het doorvoeren van enkele aanpassingen). Minister van Justitie Koen Geens concretiseerde dit verder in zijn Justitieplan door een onafhankelijk toezicht op gevangenissen te garanderen. Dit zou hij verwezenlijken door de CTRGen CvT’s niet meer onder te brengen bij de FOD Justitie maar bij de Kamer van volksvertegenwoordigers. Het regeerakkoord vermeldde bovendien dat er werd overwogen om het formeel klachtrecht voor gedetineerden in te voeren.
Uiteindelijk zijn de doorgevoerde aanpassingen de volgende: vanaf januari (maar in de praktijk eind april) 2019 de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) opgericht bij de kamer van volksvertegenwoordigers, september 2019 de hervormde Commissie van Toezicht (CvT) die in iedere gevangenis wordt opgericht door de CTRG en in april 2020 de klachtencommissies.
Dit artikel heeft verder aandacht voor enkele thema’s die een invloed kunnen hebben op het toezicht op detentie namelijk de oprichting van de penitentiaire beleidsraad en de ratificatie van het facultatief Protocol bij het Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing van de Verenigde Naties (OPCAT). Ook hoe een intern inspectiemechanisme in de toekomst vorm zal krijgen en de manier waarop dit kan interageren met het extern toezicht, wordt besproken.
Geïnteresseerd in de details, de kansen en bedenkingen inzake, vraag het volledig artikel aan bij Klasbak (bieke@klasbak.net).
Geïnteresseerd in een functie bij de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, surf dan naar volgende link.
Deel met je vrienden:
Nieuwsbrief Europris
januari 2020
Vrijwilliger gezocht voor creatief atelier in de gevangenis van Ruiselede!
CAW Noord-West-Vlaanderen
De gevangenis kan een kans zijn om mensen met een zorgbehoefte te helpen
artikel uit weliswaar.be (Welzijns- en gezondheidsmagazine Vlaanderen)
Beleidsnota Justitie en Handhaving (2019-2024), ingediend door bevoegd Minister Zuhal Demir
Enkele extracten met het oog op re-integratie en het voorkomen van recidive
Liesbeth Naessens verkent de mogelijkheden van een logistieke opleiding via werkplekleren in de gevangenis
Fatik editie okt-nov-dec 2019, p.24-30
Café Prison
agenda voorjaar regio Dendermonde
"Sloop die muren van de gevangenis"
Ine Goovaerts is als CAW-medewerker trajectbegeleider van gedetineerden. Een getuigenis. (Sociaal.net)
Minder agressie in gevangenis door soepeler regime
Nederlands onderzoek door Tilburg University en de Universiteit Leiden (Nos.nl)
De wanhoop van de archivaris: het archief van de Brusselse gevangenissen
artikel uit VVBAD Meta nummer 2019/9
Proclamatie “Samen leren in detentie” in de gevangenis van Beveren (19 december 2019)
Hoe samen leren in de gevangenis zijn vruchten afwerpt
Dag van de leraren bij gedetineerden
Di. 21/01/2020, 9u30-16u (Schaarbeek)
Onderwijscoördinatoren gezocht voor de gevangenis van Ieper en Merksplas
Vacatures Vocvo
'Je les kunnen volgen en examen doen is een recht. Ook in de gevangenis'
Opiniestuk Klasbak op Knack.be
Conference on Foreign Nationals in FN only Prison in Ter Apel
Save the Date: 2-3 April 2020
De uitdagingen van een leraar ICT in de gevangenis
Een gesprek met Layla, leerkracht ICT voor CVO Antwerpen in de gevangenis van Antwerpen
Prisoner's Active Citizenship
Het eindevaluatierapport en de toolkit zijn er!
European Organisation of Prison and Correctional Services (EUROPRIS)
Newsletter November
Gedetineerden over hun gevangenisbibliotheek
META NUMMER 2019/9 van de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Documentatie
Een kamer voor jezelf – poëzieproject in Sint-Gillis
Toonmoment van de geïllustreerde poëziebundel, gemaakt door gedetineerden in Sint-Gillis
Studiedag 40 jaar Panopticon en Maklu Uitgevers
donderdag 6 februari 2020, Universiteit Antwerpen
Eerstejaarsstudenten Sociaal Werk en leercentrum Agora zetten zich in voor Klasbak als goede doel
De Warmste Week komt eraan!
Samen lezen met gedetineerden
Het Lezerscollectief (extract uit Nieuwsbrief Nov/Dec )
Introductiecursus 'Samen werken in de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden': donderdag 6 en vrijdag 7 februari
Programma en inschrijven
Politici, vergeet de gevangenissen niet!
opiniestuk van Hans Claus (vzw De Huizen en gevangenisdirecteur in Oudenaarde ) in dewereldmorgen.be (2 december 2019)
Jongeren aan zet in nieuw jeugddelinquentierecht
artikel Soicaal.net (2 dec 2019)
Review of European Prison Education Policy and Council of Europe Recommendation (89) 12 on Education in Prison
Report on the reviewing of the original recommendations and the impact of developments of the last three decades
Correctional Research Symposium 2020
Call for Papers and Registration!
Fred Klee, ex-gedetineerde en performer, over boekhouden, Radio Cachot en meer op Radio 1 (Interne Keuken)
Herbeluister hier
studienamiddag ‘Tewerkstellingstraject vanuit detentie en sociale economie’.
5 december, Technologiecampus Gent
10 jaar hulp- en dienstverlening in de Brusselse gevangenissen. En dat mag gevierd worden!
Een relaas van deze viering op 7 november in de Pianofabriek (St-Gillis)
Project Supervisor gezocht voor 'Sports in prison, a plan for the future'
Vacature De Rode Antraciet voor Erasmus+ project
Diner ten voordele van Music for Life
19 december in Penitentiair School Centrum Hoogstraten
‘De onzichtbare slachtoffers van het strafrechtssysteem’
Een onderzoek naar de rechten van kinderen van gedetineerden in Nederland in het licht van het internationale kinder- en mensenrechtenkader
Introductietweedaagse in de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden
WEVO-vorming op 6 en 7 februari 2020
Gedetineerden schrijven brieven voor Amnesty International
Schrijf jij mee?
Het Finse antwoord op het digitale vraagstuk in de gevangeniscontext
Smart Prison Project
Werkgroep digitalisering
Deelnemen?!
Een herstelgerichte stad, een herstelgerichte samenleving?
Trefdag georganiseerd door Moderator vzw en Leuven Restorative City op 21 november
Café Touché voor de warmste week
7 december, Treck Hostel Gent
Klasbak, goede doel met de warmste week
Nieuwsbrief Warmste week
15 jaar Educatie Achter Buitenlandse Tralies (Eabt)
“Voor ieder probleem bestaat er een oplossing.” (Frans Lemmers, vrijwilliger-directeur Eabt)
Wegwijs in detentie
Startdag nieuwe leraren in de gevangenis, een verslag
Poëzieweek in de gevangenis van Sint-Gillis
Van 4 tot en met 10 november leveren de gedetineerden hun bijdrages voor een geïllustreerde poëziebundel
5 chickens are worth more than 3 psychologists
Verslag Europris Real Estate Workshop
Leerloopbaanbegeleiding in de gevangenis
Verslag studiedag Learning Inside Out (LIO)
Radio Cachot
Voorstelling van het boek in combi met de theatervoorstelling op 9 november in CC Muze Heusden-Zolder
Eerste prijs De Huizen gaat naar de minister van Justitie Koen Geens
Erkenning voor een persoon of organisatie die bijdraagt tot kleinschalige, gedifferentieerde detentie in en met de buurt
Free to Code: programmeren in de gevangenis
European Coding week (5-20 oktober 2019)
Learning Inside Out: hoe ervaarden de gedetineerden dit project rond leertrajectbegeleiding?
Een kwalitatief onderzoek in het kader van een masterproef
Stadsarchief Leuven mee gedigitaliseerd door Leuvense gedetineerde vrijwilligers
Itinera Nova Project
Leraren achter tralies. "Eigenlijk zou de gevangenis een school moeten zijn"
artikel uit Informeel - informatiemagazine van het provinciebestuur Oost-Vlaanderen artikel uit informeel
Criminologisch leesvoer
De nieuwste publicaties van Boom criminologie
Back on track
Intensieve begeleiding op maat, o.a. voor jonge uitstromers uit detentie
‘Gevangen geboren’
Na het boek het toneelstuk
‘Ik droom ervan terug naar school te gaan’
‘Gevangen geboren. Het waargebeurde verhaal van een geïnterneerde.' Renée en Ann Driessen schreven een boek.
Beyond the wall
Autumn 2019 Edition
Eurocrim meets UNIVER.CITY
Panel rond prison education
Nooit meer doodstraf
Een ontmoetingsavond op 11 oktober, Vredescentrum Antwerpen
Gevat
Nieuwsbrief De Rode Antraciet
Symposium ‘Participatie in Europese gevangenissen’
Slotstuk van het tweejarig onderzoeksproject ‘Prisoners’ Active Citizenship (PAC) op 19 november
Vacature
OBRA|BAKEN vzw zoekt 2 coördinatoren voor de forensische werking
Dringend! Externe pyscho-sociale diensten moeten in de gevangenis van Sint Gillis hun werk kunnen doen.
Bijdrage in La Libre Belgique van 18 september 2019
De Huizen vzw en Klasbak vzw worden "partners in crime".
Meer over De Huizen, voorvechter en trekker van de detentiehuizen.
Klasbak is opnieuw goed doel met de Warmste Week.
Voor welk goede doel ga jij dit jaar?
Het eerste transitiehuis in Mechelen: een goede maar slechts een eerste stap in de juiste richting.
Artikel Knack online van 10/09/2019
Hier is Leen, de stagiaire van Klasbak.
Van september tot en met december gaat Leen aan de slag bij Klasbak. Wie is ze en wat gaat ze doen?
Schenk een cursist een jaar lang Wablieft.
Wablieft zamelt geld in om Wablieft Start gratis te geven aan anderstaligen.
19th annual Annual Conference of the European Society of Criminology, Ghent (18/9 - 21/9)
ConverGent. Convergent roads, bridges and new pathways in criminology. In Gent gaat de negentiende editie door van de jaarlijkse conferentie van de European Society of Criminology en dit van 18 september tot en met 21 september.
Debat, expo en feest voor 10 jaar Vlaamse Gemeenschap in de Brusselse gevangenissen.
Op 7 november is de Vlaamse gemeenschap 10 jaar actief in de Brusselse gevangenissen. Een decennium van begeleiding, activiteiten en inzet voor gedetineerden. En dat viert ze!
Studiedag LIO 18 oktober 2019 VAC Gent
Op 18 oktober organiseren Vocvo en het lerend netwerk Leerwinkels een gratis studiedag rond leerloopbaanbegeleiding binnen en buiten de gevangenismuren.
Gevangenissen hebben nood aan een echt re-integratiebeleid. de gevangenis van Itter als illustratie.
Artikel Knack online van 1/08/2019, bron Belga.
Vanaf 1 juli 2020 hebben alle gedetineerden het recht om in de gevangenis hun eigen kledij en schoenen te dragen.
Het dragen van eigen kleding moet vooral leiden tot een beter psychisch welzijn van de gevangenen.
Europris real estate workshop (Ljubljana, 2019)
Van 14 tot en met 16 oktober gaat de eerste Europris Real Estate Workshop door in het historische centrum van Ljubljana, Slovenië.
"mona mist papa".
Oproep voor crowdfunding van een boek rond een ouder in de gevangenis.
Viering van 15 jaar educatie achter buitenlandse tralies (eabt) op 31 oktober 2019.
Evaluatie van de werking van Eabt en (on)mogelijkheden van digitalisering van afstandsonderwijs in de komende jaren .
Vlaamse gemeenschap viert 10 jaar hulp- en dienstverlening in de Brusselse gevangenissen!
Op 7 november 2019 zetten zij het werk in de kijker in en met het Gemeenschapscentrum De Pianofabriek.
Rondom Prison: geplande sessies najaar
Vormingstrajecten rond maatschappelijk relevante thema's.
September, start-to-school, ook voor gedetineerden.
Onderwijscoördinator Lien Creemers (vocvo vzw) geeft een inkijk in hoe dat in zijn werk gaat in Leuven Centraal en Leuven Hulp. Raf (26) die in afwachting van zijn straf in Leuven Hulp studeert voor zijn secundair diploma, deelt zijn ervaringen.
Beleidscoördinator gezocht voor de gevangenis van Merksplas.
Solliciteren kan nog tot en met 20 september.
Infobrief ondersteuning leerkrachten bij gedetineerden.
Leuven Restorative City
Het project Leuven Restorative City mikt op directe dialoog om het wederzijdse vertrouwen te versterken. Verschillende activiteiten worden georganiseerd in het kader van Leuven Restorative City 2019.
Blokken in de bak.
Het Nieuwsblad zet de spots op onderwijs in de gevangenis (editie 18 mei 2019, met tekst van Line Ooms en Tom Le Bacq en foto’s van Geert Van de Velde). Het artikel toont via getuigenissen van gedetineerden en professionals in het veld het belang van educatie in de gevangenis.
BRUG BINNEN BUITEN: VRIJWILLIGERS HELPEN EX-GEDETINEERDEN. “VOOR SOMMIGEN IS HET DE EERSTE KEER DAT IEMAND ÉCHT LUISTERT”.
In Antwerpen staan vrijwilligers ex-gedetineerden bij na hun vrijlating. Volgens onderzoek van UAntwerpen biedt Brug Binnen Buiten een belangrijke meerwaarde voor zowel ex-gedetineerden, de vrijwilligers die hen opvangen als voor professionals.
