Effenen recente wetswijzigingen het pad richting een onafhankelijk en effectief toezicht op de Belgische gevangenissen?

Artikel uit Fatik, editie april-mei-juni 2019, door An-Sofie Vanhouche en Olivia Nederlandt

Op 24 april 2019 kreeg de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) vorm. Ten vroegste in september zullen ook de Commissies van Toezicht (CvT) een hervorming ondergaan en vanaf 2020 starten de nieuwe klachtencommissies. Deze langverwachte ontwikkelingen beogen het toezicht op detentie te versterken en het klachtrecht voor gedetineerden eindelijk in te voeren. Deze aanpassingen vormen een fundamentele bouwsteen om de rechtspositie van gedetineerden te waarborgen. Dit artikel bespreekt deze nieuwe ontwikkelingen en plaatst ze in een historische en internationale context.

De wijzigingen die er nu aankomen zijn het resultaat van een langdurig proces. In 2003 zagen de Commissies van Toezicht het licht. Ervoor voerden de bestuurscommissies het toezicht uit op de Belgische gevangenissen. Deze bestuurscommissies bestonden uit ‘notabelen’ die uiteenlopende taken opnamen zoals inspectie, toezicht, adviesverlening en besluitvormingen over het gevangenisregime. Hun werkzaamheden concentreerden zich voornamelijk rond de adviesbevoegdheid waardoor hun toezichtsfunctie naar de achtergrond verdween. Deze konden ook op weinig vertrouwen van de gedetineerden rekenen. Het Europees Comité voor de Preventie van Folteringen Onmenselijke of Vernederende Behandelingof Bestraffing (CPT) benadrukte in zijn rapporten meermaals het gebrek aan onafhankelijk toezicht en controle in België. Bovendien bemerkte het CPT meermaals dat er geen formele klachtenprocedure bestond voor gedetineerden en adviseerde het de Belgische overheid al in 1993 om een effectief klachtrecht voor gedetineerden te ontwikkelen.

Bestaande vormen van toezicht en beklag konden de interne rechtspositie van gedetineerden niet vrijwaren. Er was vooral nood aan een laagdrempelige en kosteloze klachtenprocedure waarbij rekening werd gehouden met de eigenheid van de gevangenis. Om aan deze noodzaak tegemoet te komen, stelde de commissie Dupont voor om de CTRG op federaal niveau op te richten. In elke gevangenis diende bovendien een CvT te werken waarbinnen een klachtencommissie zou bestaan. gaan. Deze visie kreeg vorm binnen de Wet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden (hierna de Basiswet). Maar nog voor de Basiswet in 2005 gestemd werd, schafte toenmalige minister van Justitie Verwilghen de bestuurscommissies in 2003 af en richtte bij koninklijk besluit de CTRG en CvT’s op. Deze organen werden niet opgericht zoals voorgesteld door de commissie Dupont. Zo was er onder andere geen klachtencommissie aanwezig.

Bij haar aantreden in 2014 beloofde de federale regering om werk te maken van de invoering van de Basiswet. In het regeerakkoord van 9 oktober 2014 stond vooropgesteld dat alle artikelen van de Basiswet in werking zouden treden (na het doorvoeren van enkele aanpassingen). Minister van Justitie Koen Geens concretiseerde dit verder in zijn Justitieplan door een onafhankelijk toezicht op gevangenissen te garanderen. Dit zou hij verwezenlijken door de CTRGen CvT’s niet meer onder te brengen bij de FOD Justitie maar bij de Kamer van volksvertegenwoordigers. Het regeerakkoord vermeldde bovendien dat er werd overwogen om het formeel klachtrecht voor gedetineerden in te voeren.

Uiteindelijk zijn de doorgevoerde aanpassingen de volgende: vanaf januari (maar in de praktijk eind april) 2019 de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) opgericht bij de kamer van volksvertegenwoordigers, september 2019 de hervormde Commissie van Toezicht (CvT) die in iedere gevangenis wordt opgericht door de CTRG en in april 2020 de klachtencommissies.

Dit artikel heeft verder aandacht voor enkele thema’s die een invloed kunnen hebben op het toezicht op detentie namelijk de oprichting van de penitentiaire beleidsraad en de ratificatie van het facultatief Protocol bij het Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing van de Verenigde Naties (OPCAT). Ook hoe een intern inspectiemechanisme in de toekomst vorm zal krijgen en de manier waarop dit kan interageren met het extern toezicht, wordt besproken.

Geïnteresseerd in de details, de kansen en bedenkingen inzake, vraag het volledig artikel aan bij Klasbak (bieke@klasbak.net).

Geïnteresseerd in een functie bij de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, surf dan naar volgende link.

Effenen recente wetswijzigingen het pad richting een onafhankelijk en effectief toezicht op de Belgische gevangenissen?

EPEA Webinar op 11 juni van 20u - 21u

Sharing experiences in times of corona

Effenen recente wetswijzigingen het pad richting een onafhankelijk en effectief toezicht op de Belgische gevangenissen?

Deel met je vrienden:

EPEA Webinar op 11 juni van 20u - 21u

Europris Call for paper

Coronavirus legt problemen in gevangenissen bloot

Bezoek in de gevangenis opnieuw welkom

De Vocvo Infotheek doet de boeken toe

Webinar EPEA, 28 Mei van 20u tot 21u

European Forum For Restorative Justice: oproep verhalen en getuigenissen

European Forum For Restorative Justice: Register voor gekwalificeerde trainers in herstelrecht

Wanneer je kot een cel is

‘Operatie Afstandsonderwijs’ in de gevangenissen van Turnhout, Merksplas en Wortel

Gedetineerden met leervragen worden op weg geholpen via 0800-nummer

Vlaams minister van justitie gaat voor kordater gevangenisbeleid

Poëzie in tijden van quarantaine

"Structuring Discretion Among Belgium’s Prison Leave Decision-makers"

Door de lens van fotografe Lieve Blancquart in de hulpgevangenis van Leuven

EPEA Webinar, 14 mei van 19u30 tot 21u30

De Huizen WEBINAR, 14 mei van 19u tot 20u30

KB 9 april 2020 regelt leef en werkomstandigheden in de gevangenis ten tijde van corona

Covid 19-crisis: kansen om te leren

'Help we matter 2', Corona-virus houdt lelijk huis in de Amerikaanse gevangenissen

Een dag in het leven van ... Jana, psychologe in de gevangenis tijdens corona-tijd

Aantal gedetineerden zakt onder de symbolische grens van 10.000 door de corona-crisis

Call for papers najaar 2020

Overbevolking versus physical distancing

Shakespeare achter slot en grendel

Het coronavirus in de Belgische gevangenissen

Themanummer Fatik over actief burgerschap in een gevangeniscontext

Mechelen primeurt met eerste videocall-zitting in rechtbank, kleine kinderziektes worden verholpen

‘Ik voelde me opnieuw mens’ Technologie maakt het leven in detentie in corona-tijden leefbaarder

Het alternatief aanbod van De Rode Antraciet in de gevangenis

Fysieke lessen in volwassenenonderwijs herstarten niet op 18 mei

EPEA WEBINAR Apr 30, 20.00 - 21.00

Europese gevangenissen in tijden van corona: wat met het educatief aanbod?

Leren voor de televisie

Blijf in uw kot, maar wat als je dat al deed?

'Going Viral: The need for digital technology in prisons is greater now than ever'

Het coronavirus en het gevangenis-gevoel

Lesmateriaal voor in de gevangenis

Coronasituatie in de Belgische gevangenissen

Belgische primeur: Mechelse rechtbank zetelt online

Sire, verleen collectieve gratie

Digitale inclusie van gedetineerden in de Scandinavische landen

De positieve bijwerking van het coronavirus: solidariteit

Criminologisch leesvoer

Europris nieuwsbrief

Gedetineerden maken broodnodige mondmaskers!

Rugbyen, voetballen en asielhonden trainen in de strijd tegen recidive

De zwanenzang van Radio Begijnenstraat?

Van de cel naar het bos dankzij virtual reality

De gevangenissen, corona-proof?

Moderator is op zoek naar een "coördinator financieel-administratief beleid"

Mechelen als decor voor Rondom Prison

3rd International Correctional Research Symposium (CRS2020), gepland in Porto (Portugal), van 12-14 mei 2020 wordt uitgesteld!

Verbinding doorheen woord en muziek

Buddy's bieden houvast aan ex-gedetineerden

Meet Miet! Lid van Klasbak en lesgeeftster in de gevangenis van Antwerpen

Meet Miet! Lid van Klasbak en lesgeefster in de gevangenis van Antwerpen

Eerste gedetineerden leggen mondeling examen voor de examencommissie af via Skype

"Je voelt je weer mens": transitiehuis voor gevangenen half jaar open, eerste deelnemer weer vrij

Schaf de gevangenissen af

40 jaar Panopticon, tijdschrift voor Strafrecht, Criminologie en Forensisch welzijnswerk

'Prison officers need people skills'

Vorming - Wat met detentieschade?! Vraag advies aan een ervaringsdeskundige

Hier is Amber, de nieuwe stagiair van Klasbak

Dag van de zorg: bezoek FPC Gent of FPC Antwerpen

Vrijwilligers gezocht voor creatief atelier en de gevangenisbibliotheek (Leuven-Hulp en Leuven-Centraal)

Hoe kunnen we voorspellen of daders van seksueel geweld hervallen?

Leerloopbaancoaches project Learning Inside Out 2.0

Achter de feiten op Radio 1. Over het leven in de gevangenis tijdens staking.

Dag van de leraren die les geven in de gevangenis. Delen van praktijken en materialen.

Nieuwsbrief Europris

Vrijwilliger gezocht voor creatief atelier in de gevangenis van Ruiselede!

De gevangenis kan een kans zijn om mensen met een zorgbehoefte te helpen

Beleidsnota Justitie en Handhaving (2019-2024), ingediend door bevoegd Minister Zuhal Demir

Liesbeth Naessens verkent de mogelijkheden van een logistieke opleiding via werkplekleren in de gevangenis

Café Prison

"Sloop die muren van de gevangenis"

Minder agressie in gevangenis door soepeler regime