Effenen recente wetswijzigingen het pad richting een onafhankelijk en effectief toezicht op de Belgische gevangenissen?
Artikel uit Fatik, editie april-mei-juni 2019, door An-Sofie Vanhouche en Olivia Nederlandt
Op 24 april 2019 kreeg de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) vorm. Ten vroegste in september zullen ook de Commissies van Toezicht (CvT) een hervorming ondergaan en vanaf 2020 starten de nieuwe klachtencommissies. Deze langverwachte ontwikkelingen beogen het toezicht op detentie te versterken en het klachtrecht voor gedetineerden eindelijk in te voeren. Deze aanpassingen vormen een fundamentele bouwsteen om de rechtspositie van gedetineerden te waarborgen. Dit artikel bespreekt deze nieuwe ontwikkelingen en plaatst ze in een historische en internationale context.
Op 24 april 2019 kreeg de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) vorm. Ten vroegste in september zullen ook de Commissies van Toezicht (CvT) een hervorming ondergaan en vanaf 2020 starten de nieuwe klachtencommissies. Deze langverwachte ontwikkelingen beogen het toezicht op detentie te versterken en het klachtrecht voor gedetineerden eindelijk in te voeren. Deze aanpassingen vormen een fundamentele bouwsteen om de rechtspositie van gedetineerden te waarborgen. Dit artikel bespreekt deze nieuwe ontwikkelingen en plaatst ze in een historische en internationale context.
De wijzigingen die er nu aankomen zijn het resultaat van een langdurig proces. In 2003 zagen de Commissies van Toezicht het licht. Ervoor voerden de bestuurscommissies het toezicht uit op de Belgische gevangenissen. Deze bestuurscommissies bestonden uit ‘notabelen’ die uiteenlopende taken opnamen zoals inspectie, toezicht, adviesverlening en besluitvormingen over het gevangenisregime. Hun werkzaamheden concentreerden zich voornamelijk rond de adviesbevoegdheid waardoor hun toezichtsfunctie naar de achtergrond verdween. Deze konden ook op weinig vertrouwen van de gedetineerden rekenen. Het Europees Comité voor de Preventie van Folteringen Onmenselijke of Vernederende Behandelingof Bestraffing (CPT) benadrukte in zijn rapporten meermaals het gebrek aan onafhankelijk toezicht en controle in België. Bovendien bemerkte het CPT meermaals dat er geen formele klachtenprocedure bestond voor gedetineerden en adviseerde het de Belgische overheid al in 1993 om een effectief klachtrecht voor gedetineerden te ontwikkelen.
Bestaande vormen van toezicht en beklag konden de interne rechtspositie van gedetineerden niet vrijwaren. Er was vooral nood aan een laagdrempelige en kosteloze klachtenprocedure waarbij rekening werd gehouden met de eigenheid van de gevangenis. Om aan deze noodzaak tegemoet te komen, stelde de commissie Dupont voor om de CTRG op federaal niveau op te richten. In elke gevangenis diende bovendien een CvT te werken waarbinnen een klachtencommissie zou bestaan. gaan. Deze visie kreeg vorm binnen de Wet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden (hierna de Basiswet). Maar nog voor de Basiswet in 2005 gestemd werd, schafte toenmalige minister van Justitie Verwilghen de bestuurscommissies in 2003 af en richtte bij koninklijk besluit de CTRG en CvT’s op. Deze organen werden niet opgericht zoals voorgesteld door de commissie Dupont. Zo was er onder andere geen klachtencommissie aanwezig.
Bij haar aantreden in 2014 beloofde de federale regering om werk te maken van de invoering van de Basiswet. In het regeerakkoord van 9 oktober 2014 stond vooropgesteld dat alle artikelen van de Basiswet in werking zouden treden (na het doorvoeren van enkele aanpassingen). Minister van Justitie Koen Geens concretiseerde dit verder in zijn Justitieplan door een onafhankelijk toezicht op gevangenissen te garanderen. Dit zou hij verwezenlijken door de CTRGen CvT’s niet meer onder te brengen bij de FOD Justitie maar bij de Kamer van volksvertegenwoordigers. Het regeerakkoord vermeldde bovendien dat er werd overwogen om het formeel klachtrecht voor gedetineerden in te voeren.
Uiteindelijk zijn de doorgevoerde aanpassingen de volgende: vanaf januari (maar in de praktijk eind april) 2019 de nieuwe Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) opgericht bij de kamer van volksvertegenwoordigers, september 2019 de hervormde Commissie van Toezicht (CvT) die in iedere gevangenis wordt opgericht door de CTRG en in april 2020 de klachtencommissies.
Dit artikel heeft verder aandacht voor enkele thema’s die een invloed kunnen hebben op het toezicht op detentie namelijk de oprichting van de penitentiaire beleidsraad en de ratificatie van het facultatief Protocol bij het Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing van de Verenigde Naties (OPCAT). Ook hoe een intern inspectiemechanisme in de toekomst vorm zal krijgen en de manier waarop dit kan interageren met het extern toezicht, wordt besproken.
Geïnteresseerd in de details, de kansen en bedenkingen inzake, vraag het volledig artikel aan bij Klasbak (bieke@klasbak.net).
Geïnteresseerd in een functie bij de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, surf dan naar volgende link.
Deel met je vrienden:
Free to Code: programmeren in de gevangenis
European Coding week (5-20 oktober 2019)
Eerste prijs De Huizen gaat naar de minister van Justitie Koen Geens
Erkenning voor een persoon of organisatie die bijdraagt tot kleinschalige, gedifferentieerde detentie in en met de buurt
Learning Inside Out: hoe ervaarden de gedetineerden dit project rond leertrajectbegeleiding?
Een kwalitatief onderzoek in het kader van een masterproef
Stadsarchief Leuven mee gedigitaliseerd door Leuvense gedetineerde vrijwilligers
Itinera Nova Project
Leraren achter tralies. "Eigenlijk zou de gevangenis een school moeten zijn"
artikel uit Informeel - informatiemagazine van het provinciebestuur Oost-Vlaanderen artikel uit informeel
Criminologisch leesvoer
De nieuwste publicaties van Boom criminologie
Back on track
Intensieve begeleiding op maat, o.a. voor jonge uitstromers uit detentie
‘Gevangen geboren’
Na het boek het toneelstuk
‘Ik droom ervan terug naar school te gaan’
‘Gevangen geboren. Het waargebeurde verhaal van een geïnterneerde.' Renée en Ann Driessen schreven een boek.
Beyond the wall
Autumn 2019 Edition
Eurocrim meets UNIVER.CITY
Panel rond prison education
Nooit meer doodstraf
Een ontmoetingsavond op 11 oktober, Vredescentrum Antwerpen
Gevat
Nieuwsbrief De Rode Antraciet
Symposium ‘Participatie in Europese gevangenissen’
Slotstuk van het tweejarig onderzoeksproject ‘Prisoners’ Active Citizenship (PAC) op 19 november
Vacature
OBRA|BAKEN vzw zoekt 2 coördinatoren voor de forensische werking
Dringend! Externe pyscho-sociale diensten moeten in de gevangenis van Sint Gillis hun werk kunnen doen.
Bijdrage in La Libre Belgique van 18 september 2019
De Huizen vzw en Klasbak vzw worden "partners in crime".
Meer over De Huizen, voorvechter en trekker van de detentiehuizen.
Klasbak is opnieuw goed doel met de Warmste Week.
Voor welk goede doel ga jij dit jaar?
Het eerste transitiehuis in Mechelen: een goede maar slechts een eerste stap in de juiste richting.
Artikel Knack online van 10/09/2019
Hier is Leen, de stagiaire van Klasbak.
Van september tot en met december gaat Leen aan de slag bij Klasbak. Wie is ze en wat gaat ze doen?
Schenk een cursist een jaar lang Wablieft.
Wablieft zamelt geld in om Wablieft Start gratis te geven aan anderstaligen.
19th annual Annual Conference of the European Society of Criminology, Ghent (18/9 - 21/9)
ConverGent. Convergent roads, bridges and new pathways in criminology. In Gent gaat de negentiende editie door van de jaarlijkse conferentie van de European Society of Criminology en dit van 18 september tot en met 21 september.
Debat, expo en feest voor 10 jaar Vlaamse Gemeenschap in de Brusselse gevangenissen.
Op 7 november is de Vlaamse gemeenschap 10 jaar actief in de Brusselse gevangenissen. Een decennium van begeleiding, activiteiten en inzet voor gedetineerden. En dat viert ze!
Studiedag LIO 18 oktober 2019 VAC Gent
Op 18 oktober organiseren Vocvo en het lerend netwerk Leerwinkels een gratis studiedag rond leerloopbaanbegeleiding binnen en buiten de gevangenismuren.
Gevangenissen hebben nood aan een echt re-integratiebeleid. de gevangenis van Itter als illustratie.
Artikel Knack online van 1/08/2019, bron Belga.
Vanaf 1 juli 2020 hebben alle gedetineerden het recht om in de gevangenis hun eigen kledij en schoenen te dragen.
Het dragen van eigen kleding moet vooral leiden tot een beter psychisch welzijn van de gevangenen.
Europris real estate workshop (Ljubljana, 2019)
Van 14 tot en met 16 oktober gaat de eerste Europris Real Estate Workshop door in het historische centrum van Ljubljana, Slovenië.
"mona mist papa".
Oproep voor crowdfunding van een boek rond een ouder in de gevangenis.
Viering van 15 jaar educatie achter buitenlandse tralies (eabt) op 31 oktober 2019.
Evaluatie van de werking van Eabt en (on)mogelijkheden van digitalisering van afstandsonderwijs in de komende jaren .
Vlaamse gemeenschap viert 10 jaar hulp- en dienstverlening in de Brusselse gevangenissen!
Op 7 november 2019 zetten zij het werk in de kijker in en met het Gemeenschapscentrum De Pianofabriek.
Rondom Prison: geplande sessies najaar
Vormingstrajecten rond maatschappelijk relevante thema's.
September, start-to-school, ook voor gedetineerden.
Onderwijscoördinator Lien Creemers (vocvo vzw) geeft een inkijk in hoe dat in zijn werk gaat in Leuven Centraal en Leuven Hulp. Raf (26) die in afwachting van zijn straf in Leuven Hulp studeert voor zijn secundair diploma, deelt zijn ervaringen.
Beleidscoördinator gezocht voor de gevangenis van Merksplas.
Solliciteren kan nog tot en met 20 september.
Infobrief ondersteuning leerkrachten bij gedetineerden.
Leuven Restorative City
Het project Leuven Restorative City mikt op directe dialoog om het wederzijdse vertrouwen te versterken. Verschillende activiteiten worden georganiseerd in het kader van Leuven Restorative City 2019.
Blokken in de bak.
Het Nieuwsblad zet de spots op onderwijs in de gevangenis (editie 18 mei 2019, met tekst van Line Ooms en Tom Le Bacq en foto’s van Geert Van de Velde). Het artikel toont via getuigenissen van gedetineerden en professionals in het veld het belang van educatie in de gevangenis.
BRUG BINNEN BUITEN: VRIJWILLIGERS HELPEN EX-GEDETINEERDEN. “VOOR SOMMIGEN IS HET DE EERSTE KEER DAT IEMAND ÉCHT LUISTERT”.
In Antwerpen staan vrijwilligers ex-gedetineerden bij na hun vrijlating. Volgens onderzoek van UAntwerpen biedt Brug Binnen Buiten een belangrijke meerwaarde voor zowel ex-gedetineerden, de vrijwilligers die hen opvangen als voor professionals.
